Awanse naukowe: sprawozdanie z seminarium

Sprawy związane z postępowaniami awansowymi przedstawiał Pan Dyrektor Andrzej Kurkiewicz z Departamentu Innowacji i Rozwoju MNiSZW. Omawiane były sprawy związane z kształceniem doktorantów w ramach – szkół doktorskich oraz nowe zasady nadawania stopnia doktora

Szkoły doktorskie to całkowicie odmienny od dotychczasowej formy system kształcenia doktorantów.

Zwrócono uwagę na następujące zagadnienia:

Szkoła doktorska jest zorganizowaną formą kształcenia dla co najmniej dwóch dyscyplin, w których podmiot posiada kategorię naukową co najmniej B+. Ustawa daje możliwość tworzenia wspólnych szkół doktorskich przez uczelnie akademickie, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, instytuty badawcze, międzynarodowe instytuty badawcze, federacje a także istnieje możliwość prowadzenia kształcenia we współpracy z np. uczelnią zagraniczną.

Dla danej dyscypliny w jednym podmiocie mogą być utworzone maksymalnie 3 szkoły doktorskie.

W okresie od 1 października 2019 r. do 30 września 2022 r. szkoła doktorska może być prowadzona przez podmiot posiadający uprawnienia do nadawania stopnia doktora w co najmniej 2 dyscyplinach.

Za kształcenie w szkole doktorskiej nie pobiera się opłat (także od cudzoziemców).

Kształcenie w szkole doktorskiej trwa od 6 do 8 semestrów. Zasady rekrutacji powinny być jawne na 5 miesięcy przed rozpoczęciem rekrutacji. Kształcenie jest oparte o program kształcenia i indywidualny plan badawczy. Program kształcenia może przewidywać praktyki zawodowe w formie prowadzenia zajęć lub uczestniczenia w ich prowadzeniu (maksymalnie: 60 godzin dydaktycznych rocznie). W terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia kształcenia w szkole doktorskiej wyznacza się promotora lub promotorów.

Uczelnie muszą do końca maja 2019 r. opracować i ogłosić regulaminy, zakresy kształcenia oraz limity przejęć do szkół doktorskich. Ustalanie programów kształcenia w szkole doktorskiej zadaniem senatu albo rady naukowej (po zasięgnięciu opinii samorządu doktorantów). Regulamin szkoły doktorskiej musi określać organizację kształcenia w zakresie nieuregulowanym w ustawie, w szczególności: sposób wyznaczania i zmiany promotora, promotorów lub promotora pomocniczego, sposób dokumentowania przebiegu kształcenia, sposób przeprowadzania oceny śródokresowej, warunki przedłużania terminu złożenia rozprawy doktorskiej.

Każdy doktorant w szkole doktorskiej musi przedstawić uzgadniany z promotorem i przedstawiany w ciągu 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia kształcenia, indywidualny plan badawczy, który będzie podstawą monitoringu postępów doktoranta w przygotowaniu rozprawy doktorskiej. Indywidualny plan badawczy uwzględnia: termin złożenia rozprawy oraz harmonogram prac nad jej przygotowaniem.

Każdy doktorant będzie przechodził tzw. ocenę śródokresową, która przeprowadza 3-osobowa komisja z udziałem zewnętrznego recenzenta (reprezentującego dyscyplinę, w której o stopień ubiega się kandydat, posiadającego stopień dr hab. lub tytuł profesora). Promotor nie jest członkiem komisji.

Pozytywna ocena umożliwia dalsze kształcenie i zwiększenie stypendium a negatywna ocena skutkuje skreśleniem z listy doktorantów.

Zakończenie kształcenia w szkole doktorskiej następuje w momencie złożenia rozprawy doktorskiej. Niezłożenie rozprawy doktorskiej w terminie określonym w indywidualnym planie badawczym, skutkuje skreśleniem z listy doktorantów. Na wniosek doktoranta możliwe przedłużenie terminu złożenia rozprawy o nie dłużej niż 2 lata.

Ustawa daje również możliwość zawieszenia kształcenia na okres odpowiadający czasowi trwania urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Każdy doktorant nieposiadający stopnia doktora otrzymuje stypendium doktoranckie. Łączny okres otrzymywania stypendium doktoranckiego w szkołach doktorskich nie może przekroczyć 4 lat. Stypendium doktoranckie wypłaca podmiot prowadzący szkołę doktorską.

Osoby kształcące się w szkole doktorskiej podlegają ubezpieczeniu społecznemu.

Doktorant nie może być zatrudniony jako nauczyciel akademicki ani pracownik naukowy. Zakaz nie dotyczy zatrudnienia doktoranta: w celu realizacji projektu badawczego, po ocenie śródokresowej zakończonej wynikiem pozytywnym, z tym że w przypadku zatrudnienia w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy wysokość stypendium wynosi 40% minimalnej kwoty stypendium oraz doktoranta któremu nie przysługuje stypendium doktoranckie.

Bardzo ważną sprawą jest ewaluacja szkół doktorskich. Ewaluacja przeprowadzana przez Komisję Ewaluacji Nauki nie rzadziej niż co 6 lat. Pierwsza ewaluacja po 5 latach od rozpoczęcia kształcenia. Na wniosek ministra ewaluacja może być przeprowadzona w innym terminie.

Przedmiotem ewaluacji będzie ocena, m.in. adekwatności programów kształcenia oraz indywidualnych planów badawczych do efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK, kwalifikacji nauczycieli akademickich lub pracowników naukowych prowadzących kształcenie, jakości opieki naukowej lub artystycznej i wsparcia w prowadzeniu badań naukowych, rzetelności przeprowadzania oceny śródokresowej. Skutkiem oceny negatywnej utrata możliwości prowadzenia danej szkoły.

Pierwszy rocznik doktorantów ze szkół doktorskich rozpocznie kształcenie w roku akademickim 2019/2020.

Nowe zasady nadawania stopnia doktora

Stopień naukowy doktora nadawany w dziedzinie nauki i dyscyplinie naukowej. Stopień naukowy doktora może być nadany w dziedzinie (gdy nie jest możliwe wskazanie dyscypliny „wiodącej”)

Uprawnienia do nadawania stopnia doktora będzie posiadać: uczelnia, instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy, międzynarodowy instytut naukowy albo federacja (podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki) w dyscyplinie, w której będzie posiadać kategorię naukową co najmniej B+ (tzw. podmiot doktoryzujący). Stopień doktora w dziedzinie (bez wyszczególnienia dyscypliny) może być nadany przez podmiot, który posiada kategorię co najmniej B+ w ponad połowie dyscyplin zawierających się w tej dziedzinie.

W przypadku utraty uprawnień do nadawania stopni podmiot doktoryzujący zapewnia możliwość kontynuowania postępowań w innym podmiocie a przypadku braku możliwości takiego zapewnienia – podmiot wyznaczany przez Radę Doskonałości Naukowej (obecną Centralną Komisje ds. Stopni i Tytułów)

Ustawa zmieniła organ nadający stopień doktora: w uczelni jest to senat lub organ wskazany

w statucie (1 na dyscyplinę), a w instytutach naukowych: rada naukowa, w federacji: zgromadzenie federacji lub organ wskazany w statucie (1 na dyscyplinę).

Obecne Rady jednostek organizacyjnych nadają stopień do 30 września 2019 r.

Senat uczelni musi obecnie uchwalić Zasady postępowania w sprawie nadania stopnia doktora. Uchwała Senatu w tym zakresie powinna wejść w życie z dniem 1 października 2019 r.

Zmieniają się wymagania stawiane kandydatom do uzyskania stopnia doktora. W Ustawie określono jedynie minimalne wymagania. Należą do nich: posiadanie tytułu magistra lub równorzędnego (w wyjątkowych przypadkach: ukończenie studiów pierwszego stopnia lub trzeciego roku jednolitych studiów magisterskich – obecnie laureaci programu „Diamentowy grant”); uzyskanie efektów uczenia się dla kwalifikacji na poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji; posiadanie certyfikatu (lub dyplomu ukończenia studiów) poświadczającego znajomość nowożytnego języka obcego na poziomie biegłości językowej co najmniej B2. Autorstwo co najmniej jednej monografii naukowej (albo rozdziału w takiej monografii) wydanej przez wydawnictwo ujęte w roku publikacji w wykazie ministra lub jednego artykułu naukowego opublikowanego w czasopiśmie naukowym ujętym w roku publikacji w nowym wykazie ministra, uwzględniającym czasopisma naukowe indeksowane w międzynarodowych bazach czasopism naukowych o największym zasięgu lub w recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowej, lub beneficjentów programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” lub jednego dzieła artystycznego o istotnym znaczeniu.

Wszczęcie postepowania następuje na wniosek osoby ubiegającej się o stopień doktora z dołączoną rozprawą doktorską wraz z pozytywną opinią promotora lub promotorów.

Promotorem (i recenzentem) może zostać osoba posiadać stopień doktora habilitowanego

lub tytuł profesora (wyjątek dla osób zatrudnionych w jednostkach zagranicznych posiadających znaczące osiągnięcia w zakresie zagadnień naukowych, których dotyczy rozprawa doktorska).

Promotorem pomocniczym może zostać osoba posiadająca stopień doktora.

Określono sposób ustalenia wynagrodzenia promotora – 83% wynagrodzenia profesora oraz promotora pomocniczego – 50% wynagrodzenia profesora.

Nowością są zapisy dotyczące zakazu pełnienia funkcji promotora przez osoby sprawujące w ciągu ostatnich 5 lat opiekę promotorską nad 4 doktorantami, którzy zostali skreśleni z listy doktorantów (w szkole doktorskiej) z powodu negatywnego wyniku oceny śródokresowej lub 2 kandydatami do stopnia, którzy nie spełnili wymogu uzyskania dwóch pozytywnych recenzji (wymóg dopuszczenia do obrony).

W trakcie procesu nadania stopnia doktora powołuje się trzech recenzentów spoza uczelni lub instytutu naukowego podmiotu doktoryzującego, w którym przygotowywana jest rozprawa doktorska oraz uczelni, instytutu PAN, instytutu badawczego albo instytutu międzynarodowego, których pracownikiem jest osoba ubiegająca się o stopień doktora. Recenzję powinny być przygotowane w ciągu 2 miesięcy a warunkiem dopuszczenia do obrony będzie uzyskanie co najmniej dwóch pozytywnych recenzji.

Bardzo ważną podkreślaną kwestią jest przestrzeganie zasada jawności rozpraw doktorskich i recenzji (wyjątek: rozprawy, których przedmiotem jest tajemnica prawnie chroniona) Ustawa nakłada obowiązek publikacji rozprawy będącej pracą pisemną wraz ze streszczeniem albo opisy rozprawy niebędącej pracą pisemną, oraz recenzji w BIP na 30 dni przed obroną, a także niezwłocznego umieszczenia w systemie POL-on. W trakcie dyskusji odniesiono się do tych zapisów poprzez zwrócenie uwagi, iż niektóre wydawnictwa mogą mieć zastrzeżenia co do umieszczania całych dzieł w intrenecie. Ustawodawca jednak podkreślił znaczenie zasady jawności oraz, że przecież do tej pory rozprawy doktorskie też były ogólnie dostępne np. w bibliotekach.

Nowością w postepowaniu jest wymóg sprawdzenie rozprawy będącej pracą pisemną przez Jednolity System Antyplagiatowy. Po przeprowadzeniu takiego sprawdzenia promotor ma wydać opinię w tym zakresie.

Od decyzji o odmowie nadania stopnia doktora przysługuje odwołanie do Rady Doskonałości Naukowej w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Organ właściwy przekazuje odwołanie do RDN wraz ze swoją opinią i aktami sprawy w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia odwołania. Po rozpatrzeniu odwołania, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, RDN utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo uchyla ją i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi, tego samego albo innego podmiotu doktoryzującego. W przypadku decyzji negatywnej (niedopuszczenia do obrony albo wydania decyzji o odmowie nadania stopnia) ta sama rozprawa nie może być podstawą do ponownego ubiegania się o nadanie stopnia doktora.

Przewód doktorski na podstawie dotychczasowych zasad będzie można wszczynać do 30 kwietnia 2019 r. a w tych przypadkach stosuje się dotychczasowe zasady wynagradzania promotorów i recenzentów.

Postępowania w sprawie nadania stopnia doktora według nowych zasad będzie można wszcząć od dnia 1 października 2019 r.

W nowej procedurze istnieją dwa tryby uzyskiwania stopnia doktora: poprzez kształcenie w szkołach doktorskich oraz w tzw. trybie eksternistycznym (w miejsce dotychczasowej ścieżki „z wolnej stopy”). Wymogi i zasady postępowania w sprawie nadania stopnia co do zasady wspólne dla obu trybów. Odmienności dotyczą opłat i weryfikacji uzyskania efektów uczelnia się na poziomie 8. PRK.

Wszczęcie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora w tzw. trybie eksternistycznym poprzedzone jest złożeniem wniosku o wyznaczenie promotora lub promotorów. Kandydat musi spełniać te same wymogi do nadania stopnia co w przypadku osób kończących szkoły doktorskie. Posiadanie kompetencji na 8. poziomie Polskiej Ramy Kwalifikacji musi być sprawdzone w sposób określony w uchwale o sposobie prowadzenia postępowań w sprawie nadania stopnia doktora. Postępowanie w trybie eksternistycznym będzie realizowane na takich samych określonych ustawą zasadach jak w przypadku osób kończących kształcenie w szkole doktorskiej, z wyjątkiem warunków dotyczących odpłatności.

Podsumowanie

Moim zdaniem te zagadnienia były przedstawione w miarę zrozumiale i systematyzowały pewną wiedzę, jaką do tej pory w tym zakresie miałam. Ciekawe okazało się zwrócenie uwagi na sprawdzanie pracy doktorskiej przez JSA – ja do tej pory nie miałam tego utrwalonego, więc sprawdźcie, czy uwzględniacie ten fakt w waszych, pewnie obecnie tworzonych nowych procedurach nadawania stopnia doktora. Kontrowersje wzbudza również fakt publikowania pracy w BIP ze względu na wcześniej wspomniane wątpliwości. Z punktu widzenia administracyjnego obecnie na naszych uczelniach kadra zarządzająca, pracuje nad nowymi dokumentami związanymi ze szkołami doktorskimi, regulaminami , procedurami. Miejcie „rękę na pulsie”, ponieważ mam takie odczucia, że w tym całym procesie zapomina się o obsłudze administracyjnej i nie uwzględnia się zmian, a przecież będzie to obsługa zupełnie innych procesów oraz prowadziły je będą zupełnie inne jednostki – Senaty lub Rady Dyscyplin Naukowych.

Zabrakło mi trochę na szkoleniu omówienia procesu habilitowania i nadania tytułu profesorskiego, ale pewnie nie starczyło by czasu bo tematów omawialiśmy mnóstwo.