Karta czy aplikacja – oto jest pytanie! Od plastikowej karty do cyfrowej tożsamości.

Karta czy aplikacja – oto jest pytanie!  
Od plastikowej karty do cyfrowej tożsamości. 

Elektroniczna Legitymacja Studencka (ELS) 

18 lipca 2005 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu ogłosiło treść nowego rozporządzenia w sprawie dokumentacji przebiegu studiów (Dz.U. 2005 nr 149 poz. 1233) zmieniające postać legitymacji studenckiej. Zostały wprowadzone dwie postaci: papierowa o nowym wzorze graficznym oraz elektroniczna. Rozporządzenie umożliwiło także wykorzystanie elektronicznej legitymacji studenckiej w nowej roli: biletu komunikacji miejskiej, identyfikatora w uczelnianym systemie kontroli dostępu oraz karty bibliotecznej. Możliwe stało się także wykorzystanie legitymacji w zastosowaniach nie związanych wyłącznie z uczelnią oraz faktem bycia studentem, np. jako karta lojalnościowa. 

„Papierowa” legitymacja studencka została wycofana z obiegu na mocy Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 kwietnia 2019 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie studiów (Dz.U. 2019 poz. 787). Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w tym akcie prawnym, uczelnie mogły wydawać legitymacje według dotychczasowego wzoru (w tym papierowe) do dnia 30 września 2020 r. Od 1 października 2020 r. obowiązującą formą legitymacji studenckiej stała się wyłącznie elektroniczna karta procesorowa (ELS). W tym samym rozporządzeniu pojawia się pierwsza wersja mLegitymacji studenckiej. 

Stan prawny na dziś 

Zgodnie z nadal obowiązującą ustawą (a piszę te słowa w czerwcu 2025 r.) Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1571 z późn. zm.), art. 74 ust. 4, uczelnie mają obowiązek wydawania studentom legitymacji studenckiej. Do tej pory była to ELS, do której mogła zostać wydana legitymacja w postaci aplikacji mobilnej – mLegitymacja Studencka. Warunkiem koniecznym wydania tej drugiej było jednak wydanie tej pierwszej.  

Nowelizacja ustawy z 2023 roku o aplikacji mObywatel (Dz.U. 2023 poz. 1234) otworzyła jednak drogę do samodzielnego egzystowania mLegitymacji studenckiej powodując, że brzmienie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym zostało zmienione na następujące: 

4. 
   Uczelnia wydaje studentowi legitymację studencką.
   4b. Legitymacja studencka jest wydawana w postaci:
   1) dokumentu mobilnego, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o aplikacji mObywatel (Dz. U. poz. 1234) - studentowi posiadającemu numer PESEL; 
   2) elektronicznej karty procesorowej: 
   a) studentowi nieposiadającemu numeru PESEL, 
   b) na wniosek studenta. 

Do zaistnienia takiego stanu rzeczy brakowało tylko odpowiedniego komunikatu. Wreszcie, 28 maja 2025 r., Minister Cyfryzacji w porozumieniu z Ministrem Nauki i  Szkolnictwa Wyższego ogłosił, że od 1 lipca 2025 r. możliwe będzie techniczne wdrożenie mLegitymacji studenckiej jako dokumentu mobilnego w aplikacji mObywatel. 

Warto jeszcze wspomnieć o projekcie zmiany rozporządzenia w sprawie studiów, opiniowanego także przez Forum Administracji Akademickiej, precyzującego zapisy dotyczące obu form legitymacji, w tym określający nowy wzór „dokumentu mobilnego będącego dokumentem elektronicznym obsługiwanym przy użyciu usługi udostępnianej w aplikacji mObywatel (…)” 

Co się zmieni od 1 lipca 2025? 

Wejście w życie przywołanych wyżej przepisów powoduje, że: 

• od 1 lipca 2025 r. dostępna będzie mLegitymacja studencka w aplikacji mObywatel jako pełnoprawna forma legitymacji – dla wszystkich studentów posiadających numer PESEL,
• uczelnie będą zobowiązane do wydawania mLegitymacji wszystkim studentom z PESEL-em już od 1 października 2025 r,
• studenci nadal będą mogli otrzymywać klasyczną elektroniczną legitymację, ale na wniosek i za opłatą, dotyczy to szczególnie studentów bez numeru PESEL,
• dotychczasowe ELS pozostają ważne, o ile nie utracą ważności zgodnie z dotychczasowymi przepisami.

Co ważne, wdrożenie mLegitymacji wymaga od uczelni współpracy z Ministerstwem Cyfryzacji – wiele szkół wyższych już ten proces rozpoczęło, pozostałe muszą zrobić to niezwłocznie. A te, które już wydają swoim studentom mLegitymacje muszą zrewidować i ew. dostosować swoje procesy i systemy do zmienionych zasad. W najprostszym przypadku będzie to konieczność opracowania wniosku o wydanie legitymacji, ale w większości oznacza to konieczność dostosowania systemów informatycznych w uczelni do nowych zasad. A czasu (jak zwykle) nie ma. 

Swoje procedury dostosować będą musiały nie tylko uczelnie. Jako pierwszy z brzegu przykład podam elektroniczne wnioskowanie o EKUZ. Student składający wniosek musi udowodnić swój status poprzez dołączenie do wniosku kopii aktualnej legitymacji studenckiej.  

Co w przypadku, kiedy nie ma ELS, a z mLegitymacji, tak jak z innych dokumentów w mObywatelu nie da się zrobić „zrzutu ekranu”? Pozostaje integracja z aplikacją mObywatel i przekazania danych. To właściwa forma, ale także wymagająca zmian w obecnych rozwiązaniach. 

Warto w tym miejscu wspomnieć o tym, że ELS jest wykorzystywana przez studentów nie tylko jako dokument uprawniający do zniżek, ale także w inny sposób. Wśród użytkowników systemu USOS w listopadzie 2024 r. została przeprowadzona ankieta dotycząca przygotowania infrastruktury uczelni na wycofanie plastikowych ELS i przejścia na mLegitymację. Wśród odpowiedzi znalazły się m.in. takie zastosowania jak bilet miejski (52,9% odpowiedzi), karta biblioteczna (73,5%), kontrola dostępu (ok 32,4%), karta parkingowa (17,6%), karta płatnicza (2,9%) czy nośnik certyfikatów (5,9%). Wiele uczelni nie będzie miało problemu z wycofaniem ELS, ale te, które wykorzystują ją do innych niż potwierdzenie statusu studenta celów muszą znaleźć alternatywę. 

Karty elektroniczne – dokąd zmierzamy? 

Zmiana, która wejdzie w życie 1 lipca 2025 r., to coś więcej niż tylko kolejna wersja legitymacji. To krok ku pełnej cyfrowej tożsamości studenta, zwłaszcza przedstawiciela obecnego pokolenia, które korzysta przede wszystkim ze smartfona. Legitymacja w mObywatelu staje się początkiem końca plastikowych kart w tym obszarze, tak jak np. elektroniczne recepty czy skierowania wypierają papier w obszarze ochrony zdrowia. 

Można przewidywać, że w perspektywie kilku lat klasyczne karty z chipem staną się podstawowym nośnikiem przede wszystkim tam, gdzie najważniejsze będzie bezpieczeństwo, bo karty są i pozostaną jednym z bezpieczniejszych nośników uprawnień. Podobne zdanie na ten temat miał przedstawiciel firmy produkującej m.in. karty, któremu na konferencji Innovations Edu Trends organizowanej przez partnera FAA, firmę OPTeam zadałem właśnie pytanie o przyszłość kart. 

Z drugiej strony zróżnicowanie potrzeb i możliwości (np. cudzoziemcy bez PESEL, czy osoby nie będące w stanie używać smartfona) sprawią, że okres przejściowy z dualnym systemem (plastik + mobilna aplikacja) potrwa jeszcze co najmniej kilka lat. 

Europejska legitymacja w europejskim portfelu cyfrowym? 

Rozważając o zmianach w ELS i mLegitymacji studenckiej warto wspomnieć też o pilotażu Europejskiej Karty Studenta (ESC – European Student Card), realizowanym na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przez Politechnikę Poznańską. Jest to inicjatywa Komisji Europejskiej mająca na celu ułatwienie mobilności akademickiej w ramach programu Erasmus+. ESC to elektroniczna tożsamość studenta uznawana w wielu krajach UE, która w przyszłości może uzupełniać lub nawet zastępować krajowe legitymacje – szczególnie w kontekście transgranicznego dostępu do usług akademickich (np. bibliotek, akademików, zniżek). ESC w Polsce nie jest jednak uznawana jako dokument identyfikacyjny – wciąż funkcjonuje raczej jako projekt integracyjny między uczelniami europejskimi niż formalny dokument i ma większe znaczenie dla studentów wyjeżdzających na wymianę za granicę, gdzie dzięki niej studenci mogą uzyskać różne benefity i zniżki, a także potwierdzić swój status studenta. Pilotaż, w ramach którego fizyczne karty ESC wydawane są nieodpłatnie, potrwa do końca 2026 r., więc zainteresowane uczelnie mogą nadal przyłączać się do tego programu.  

Ale co stoi na przeszkodzie, żeby w mLegitymacji studenckiej znalazły się obowiązkowe elementy ESC (logo ESC i kod QR do systemu potwierdzającego status studenta), które sprawią, że nasza rodzima aplikacja będzie mogła pełnić rolę legitymacji europejskiej? Tym bardziej, że Unia Europejska dąży do wprowadzenia jednolitego standardu cyfrowej tożsamości w ramach rozporządzenia eIDAS2. Nowe przepisy przewidują utworzenie tzw. Europejskiego Portfela Tożsamości Cyfrowej (European Digital Identity Wallet), który umożliwi obywatelom krajów UE bezpieczne i jednoznaczne potwierdzanie tożsamości oraz zarządzanie dokumentami cyfrowymi – w tym legitymacjami, certyfikatami, kwalifikacjami, prawem jazdy czy dokumentami zdrowotnymi. Polska aplikacja mObywatel ma zostać dostosowana do standardów eIDAS2 i stać się oficjalnym europejskim portfelem cyfrowym do końca 2026 r.. W praktyce oznacza to, że mLegitymacja studencka – jako jeden z dokumentów zawartych w aplikacji – może zyskać potencjał uznawalności międzynarodowej, zwłaszcza w kontekście mobilności studenckiej w ramach UE (np. program Erasmus+). 

Podsumowanie 

Od 1 lipca 2025 r. mLegitymacja studencka w aplikacji mObywatel stanie się pełnoprawnym dokumentem potwierdzającym status studenta dla osób posiadających numer PESEL. Od 1 października 2025 r. uczelnie będą zobowiązane do jej wydawania, a tradycyjna ELS pozostanie dostępna jedynie na wniosek. Zmiany te wpisują się w szerszy proces cyfryzacji dokumentów tożsamości i mogą otworzyć drogę do integracji z europejskimi rozwiązaniami, takimi jak Europejska Karta Studenta czy europejski portfel tożsamości cyfrowej.