Nowe przepisy wizowe a rekrutacja cudzoziemców na studia – poważne wątpliwości interpretacyjne

Z dniem 1 lipca 2025 r. weszła w życie ustawa z 4 kwietnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2025 r. poz. 1027). Jej celem było uporządkowanie procedur wizowych i podniesienie poziomu kontroli nad przyjazdem cudzoziemców do Polski – w tym studentów zagranicznych. Niestety, już kilka tygodni po jej wejściu w życie okazuje się, że nowe przepisy generują problemy interpretacyjne, których skutki bezpośrednio odczuwają uczelnie, kandydaci oraz kontynuujący naukę studenci z zagranicy.

Dotychczasowe zasady powinny chronić „starych” studentów

Zgodnie z art. 12 wspomnianej ustawy, wobec cudzoziemców przyjętych na studia przed 1 lipca 2025 r. mają zastosowanie dotychczasowe przepisy dotyczące uznawalności zagranicznych dokumentów edukacyjnych. Oznacza to, że studenci, którzy zostali zakwalifikowani na studia wcześniej, nie powinni być zobowiązani do przedstawiania dodatkowych dokumentów wymaganych przez nowe regulacje.

Tymczasem z sygnałów napływających do uczelni wynika, że służby konsularne żądają od tych osób dokumentów wymaganych przez nowe przepisy, w tym informacji Dyrektora NAWA o uznawalności świadectw i dyplomów. Taka praktyka budzi zastrzeżenia, ponieważ może oznaczać próbę retroaktywnego stosowania prawa – a to stanowi naruszenie fundamentalnych zasad pewności prawa i zaufania obywatela do państwa.

Brak rozporządzenia blokuje weryfikację językową

Innym poważnym problemem jest fakt, że mimo wejścia w życie nowej ustawy, do dziś nie opublikowano rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które miało określić zasady potwierdzania znajomości języka, w jakim prowadzone są studia. To rozporządzenie miało m.in. zawierać listę uznawanych certyfikatów oraz zasady przeprowadzania egzaminów językowych dla kandydatów.

W efekcie uczelnie znalazły się w sytuacji, w której nie mogą legalnie i jednoznacznie zweryfikować spełnienia wymagań językowych zgodnie z nowym prawem – bo brakuje przepisów wykonawczych. Mimo że publikacja rozporządzenia była zapowiedziana na połowę lipca, termin minął, a dokumentu nadal brak.

Problematyczne działania konsulatów wobec studentów kontynuujących naukę

Uwagę również zwraca niepokojąca praktyka niektórych placówek konsularnych, które wymagają nowych dokumentów również od studentów wracających do Polski na kolejne lata studiów. Osoby te zostały już wcześniej przyjęte na uczelnię i posiadały odpowiednie dokumenty wizowe. Teraz, składając wniosek o kolejną wizę w celu kontynuacji nauki, napotykają nowe wymagania, które – zgodnie z ustawą – nie powinny ich dotyczyć.

Nie wydaje się aby istniały podstawy prawne do ponownego weryfikowania ich dokumentów edukacyjnych ani żądania opinii Dyrektora NAWA, ponieważ ich prawo do studiowania w Polsce zostało już uprzednio potwierdzone. Tego rodzaju działanie może być traktowane jako próba działania prawa wstecz, a w konsekwencji – prowadzić do nieuzasadnionych odmów wizowych czy uniemożliwienia kontynuacji nauki.

Dodatkowe problemy systemowe

Do problemów wskazanych powyżej dochodzą jeszcze inne istotne trudności:

• Brak jednolitych wytycznych dla służb konsularnych, skutkujący rozbieżnościami w interpretacji przepisów;
• Oczekiwanie na informacje z systemu NAWA, który odnotowuje stały napływ wniosków o potwierdzenie uznawalności dokumentów. Choć na razie nie ma mowy o przekroczeniu terminów (NAWA ma na to 60 dni od przesłania kompletu dokumentów przez System SYRENA) to jednak termin uzyskania informacji we wrześniu skutecznie może utrudnić aplikacje o wizę.
• Niepewność uczelni w zakresie stosowania nowych przepisów wobec kandydatów, którzy rozpoczęli proces rekrutacyjny przed 1 lipca 2025 r.

Apel Forum Administracji Akademickiej

W świetle powyższych problemów Forum Administracji Akademickiej kieruje do odpowiednich instytucji apel o pilne działania naprawcze, w tym:

• Potwierdzenie, że nowe przepisy nie mają zastosowania do kandydatów przyjętych na studia przed 1 lipca 2025 r., niezależnie od etapu procedury wizowej;
• Natychmiastowe ogłoszenie rozporządzenia w sprawie dokumentów językowych, które jasno określi zasady weryfikacji znajomości języka przez kandydatów;
• Wydanie spójnych wytycznych dla służb konsularnych, zapewniających jednolitą interpretację przepisów;
• Przekazanie uczelniom oficjalnych komunikatów i interpretacji prawnych, które umożliwią prawidłowe prowadzenie rekrutacji.

Uczelnie w stanie zawieszenia

W obecnym stanie prawnym uczelnie znajdują się w trudnym położeniu – zmuszone są prowadzić rekrutację w warunkach braku podstaw prawnych lub rozważać jej wstrzymanie. Każde z tych rozwiązań niesie poważne ryzyko – naruszenia przepisów albo ograniczenia dostępu cudzoziemców do kształcenia w Polsce.

Tymczasem celem reformy miało być uporządkowanie procedur wizowych, a nie paraliżowanie procesu rekrutacji. Dlatego konieczne jest szybkie wyjaśnienie wątpliwości i wdrożenie brakujących aktów wykonawczych, które przywrócą przewidywalność i zgodność z prawem w działaniu uczelni oraz instytucji państwowych.