Sprawozdanie z narady konsultacyjnej programu “Study in Poland” - perspektywa Forum Administracji Akademickiej

8 lipca, w dniu ogłoszenia wyników matur, odbyła się narada konsultacyjna programu „Study in Poland”. Program ten, realizowany od 2015 roku przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy” we współpracy z KRASP, ma na celu promocję polskich uczelni za granicą. Wydarzenie odbyło się w siedzibie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Spotkanie otworzyli prof. Jacek Prokop, prorektor ds. współpracy z zagranicą Szkoły Głównej Handlowej, prof. Jerzy Lis, rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie i członek Prezydium KRASP oraz Waldemar Siwiński, prezes Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy” i inicjator programu. Głównym tematem, który zdominował debatę, była nowelizacja przepisów wizowych i jej wpływ na proces rekrutacji studentów zagranicznych.

W pierwszym wystąpieniu, dr Aldona Tomczyńska z Ośrodka Przetwarzania Informacji zaprezentowała dane dotyczące umiędzynarodowienia polskich uczelni. W roku akademickim 2024/2025 w Polsce studiowało 105 090 cudzoziemców, co stanowi 8,3% ogółu studentów. Choć oznacza to niewielki wzrost w stosunku do roku poprzedniego (o 1,5 tys. osób), dane dotyczące pierwszego roku studiów wskazują na wyraźne spowolnienie rekrutacji międzynarodowej. Liczba studentów zagranicznych rozpoczynających studia wyniosła 41 725, czyli o 4,6 tys. mniej niż rok wcześniej i aż o 9,6 tys. mniej niż w roku 2022, który był rekordowy pod względem umiędzynarodowienia. Spadki są szczególnie widoczne na jednolitych studiach magisterskich, gdzie odsetek cudzoziemców wynosi obecnie 5,2%. Trend ten sygnalizuje istotne wyzwania dla polskich uczelni, zwłaszcza w kontekście zmieniających się przepisów wizowych i ich wpływu na atrakcyjność oferty edukacyjnej.

Kolejne wystąpienie, wygłoszone przez dr. Pawła Kaczmarczyka z Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, zwróciło uwagę na rosnące napięcie między celami umiędzynarodowienia a kierunkiem nowej polityki migracyjnej państwa. Prelegent podkreślił, że choć liczba studentów zagranicznych w Polsce w ostatnich latach rosła, to brakuje spójnej strategii ich dalszej integracji oraz mechanizmów wspierających ich zatrzymanie po zakończeniu studiów. Nowe regulacje mają zwiększyć kontrolę nad napływem cudzoziemców, ale mogą również ograniczyć atrakcyjność Polski jako kraju docelowego. Zdaniem dr. Kaczmarczyka, Polska wciąż pozostaje krajem o ograniczonej atrakcyjności akademickiej i migracyjnej, a polityka w tym obszarze wymaga równowagi między bezpieczeństwem a otwartością oraz długofalowej wizji zamiast doraźnych działań.

W kolejnej części spotkania omówiono możliwe kierunki rozwoju umiędzynarodowienia oraz obszary, na których polskie uczelnie mogą intensyfikować działania rekrutacyjne. W sesji zatytułowanej „Gdzie być chcemy” przedstawiono doświadczenia i propozycje współpracy z Turcją, Uzbekistanem i Marokiem. W dyskusji udział wzięli m.in. rektorzy, ambasadorowie oraz przedstawiciele instytucji zaangażowanych w promocję polskiego szkolnictwa wyższego. Oddzielny blok poświęcono także studentom polonijnym i ich znaczeniu dla strategii umiędzynarodowienia.

Szczególne zainteresowanie uczestników wzbudził panel „Jak to robić”, moderowany przez prof. Jerzego Lisa. Podczas tej sesji głos zabrała prof. Katarzyna Górak-Sosnowska, prezeska Forum Administracji Akademickiej, która przedstawiła perspektywę osób bezpośrednio zaangażowanych w obsługę rekrutacji. Jej wystąpienie zwróciło uwagę na szereg praktycznych problemów związanych z wejściem w życie nowych przepisów.

Zmiany legislacyjne, ogłoszone w maju i obowiązujące od czerwca, zmusiły uczelnie do pilnych modyfikacji uchwał rekrutacyjnych w trakcie trwającego naboru. Jak podkreśliła, wcześniej brakowało ku temu podstaw prawnych, a instytucje nie otrzymały wytycznych ani wsparcia ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dodatkową trudność stanowi brak rozporządzenia określającego dokumenty potwierdzające znajomość języka wykładowego. Te przepisy wciąż nie weszły w życie, co sprawia, że uczelnie funkcjonują w stanie niepewności prawnej w zakresie weryfikacji językowej kandydatów. Obecny na sali przedstawiciel MNiSW zapewniał, że trwają prace nad jego finalizacją i ogłoszeniem, jednak deklaracja ta nie spotkała się z entuzjazmem ze strony uczestników.

Panelistka zwróciła uwagę na nierówne traktowanie kandydatów ze względu na obywatelstwo, wskazując przykład absolwentów tego samego liceum w Wielkiej Brytanii, których procedura rekrutacyjna na polskie uczelnie zależy wyłącznie od posiadanego paszportu. Kandydat posiadający obywatelstwo włoskie zwolniony jest z obowiązku przystępowania do egzaminu językowego, podczas gdy kandydat z obywatelstwem egipskim, mimo identycznego wykształcenia i języka nauczania, taki egzamin musi zdać. Tego rodzaju rozróżnienie prowadzi do nierównego traktowania kandydatów, na podstawie kryteriów nie mających związku z ich rzeczywistymi kompetencjami.

Na koniec prof. Górak-Sosnowska wskazała na szereg problemów technicznych: konieczność ręcznego wprowadzania danych do systemu POL-on, brak zintegrowanych narzędzi do obsługi nowych opłat rekrutacyjnych (wyższych o 15 zł w przypadku konieczności przeprowadzenia egzaminu wstępnego), a także konieczność dostosowania procedur do sytuacji kandydatów, którzy nie zdążyli złożyć wymaganych dokumentów przed 1 lipca. Wszystkie te czynniki znacząco zwiększyły obciążenie administracyjne uczelnianych biur rekrutacji.

Narada „Study in Poland” uwidoczniła rozbieżność między strategicznymi deklaracjami a codzienną praktyką funkcjonowania uczelni. Z jednej strony formułowane są ambitne cele  podkreślając znaczenie jakości kształcenia, o czym mówiła m.in. Justyna Chrzanowska, przedstawicielka MSZ. Z drugiej strony przedstawiciele uczelni mierzą się z niejasnymi przepisami, brakiem narzędzi systemowych i rosnącym obciążeniem administracyjnym. Praktyczne trudności są potęgowane przez niespójności w obowiązujących zasadach. Jak zauważył prof. Jerzy Lis, proces rekrutacji na rok 2025 jest eksperymentem, prowadzonym bez wystarczających podstaw i przejrzystych procedur, którego koszty ponoszą zarówno uczelnie, jak i kandydaci.