Książka: "Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi. Wokół pojęcia i jego konsekwencji"

Ukazała się właśnie książka podsumowująca długi proces wyboru alternatywnego określenia dla "pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi". W podziękowaniu dla osób zaangażowanych w ten proces, rozsyłających kwestionariusz, biorących udział w grupach fokusowych, a także około 7 tys. osób, które wzięły udział w badaniu ankietowym udało się umieścić ją w otwartym dostępie na stronie wydawcy - Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Poniżej, dla zagajenia, zamieszczam wstęp i spis treści. A reszta dzieje się w środku - a także poza nim, ponieważ nadal czekamy na zmianę ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a niej - mam nieustanną nadzieję - na inne, lepsze określenie NNA. 

Wprowadzenie

„Bez administracji ten statek by nie płynął”.
„Jeżeli uczelnia nie dba o jakość własnej administracji,
to taka uczelnia donikąd nie pojedzie”.
„Tutaj nie chodzi tylko i wyłącznie o samą nazwę,
tylko o to, by zmienić myślenie o roli administracji"

W zasadzie od kiedy świadomie zainteresowałam się sprawami szkolnictwa wyższego, co nastąpiło nieco później niż rozpoczęcie pracy na uczelni, miałam wrażenie, że znajdujemy się w stanie nieustannej reformy i ciągłej pogoni. Gonimy za rankingami, parametrycznymi punktami, międzynarodowym uznaniem, a różnorodne pomysły na usprawnienia lub naprawę polskiego szkolnictwa wyższego mają służyć temu celowi. Te zaś stają się asumptem do działalności naukowej i publicystycznej – pisania komentarzy, monografii, artykułów, wypowiedzi w mediach oceniających reformy czy stan nauki polskiej. Jedno jest pewne: każda reforma – jaka by nie była – wydaje się niewłaściwa i niepełna, co skutkuje koniecznością jej poprawy (a czasami zastąpieniem kolejną).

W tych ciągłych zmianach i ich analizach koncentrujemy się – w zasadzie wyłącznie – na tym, co stanowi sedno działalności każdej uczelni, a zatem na jej działalności podstawowej: nauce i dydaktyce, pamiętając także niekiedy i o tzw. trzeciej misji uczelni, czyli oddziaływaniu na otoczenie społeczno-gospodarcze. Przywołując pierwsze motto – patrzymy na statek przez pryzmat kapitana, sternika, mundurów załogi pokładowej, kroju żagli i wystroju kajut. Całkowicie z pola widzenia ucieka nam ta grupa pracowników, która odpowiada za to, że statek płynie – załogi maszynowej, która nie jest widoczna, jednak jej praca jest niezbędna do tego, aby statek, kapitan i sternik mogli wykonywać swoją pracę, aby kajuty były zadbane, a żagle odpowiednio naciągnięte. Niniejsza monografia poświęcona jest załogom uczelni – pracownikom, którzy określani są w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w całym życiu społeczności akademickiej jako „niebędący nauczycielami akademickimi” (NNA), a potocznie nazywani są pracownikami administracji.

Żadna z tych nazw – ani formalna, ani potoczna – nie jest właściwa. Określanie kogokolwiek poprzez negację jest po prostu wykluczające, zwłaszcza jeżeli to, czego danej kategorii osób brakuje, jest postrzegane jako wyznacznik statusu społecznego (łatwiej jest być niećpunką wśród ćpunów niż nieładną w gronie piękności). W przypadku „niebędących nauczycielami akademickimi” te dwa elementy nakładają się na siebie. Pierwszym jest wykluczenie przez nazwę, a drugim – przypisanie gorszej pozycji wobec dominującej grupy pracowników uczelni, tj. nauczycieli akademickich. Z kolei nazwa potoczna „pracownicy administracyjni” wyklucza pewną grupę pracowników NNA, którzy administracją się nie czują.

Niniejsza publikacja powstała na podstawie oddolnej inicjatywy, której celem jest zmiana określenia „niebędący nauczycielami akademickimi” w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce na inne, przy czym to inne określenie wcale nie jest jednoznaczne i łatwe do wybrania. Początki tej inicjatywy miały miejsce niemal cztery lata temu, gdy w niewielkim gronie członków Forum Administracji Akademickiej (d. Stowarzyszenia Forum Dziekanatów) zastanawialiśmy się nad tym, jak zmienić to określenie, jednak nie mając w głowach jednoznacznego rozstrzygnięcia, nie podjęliśmy wówczas dalszych działań.

02

WRZ

Baza wiedzy

02.09.2020

Niebędący, czyli kto?

Jesienią 2023 r. na fali dyskusji o znaczeniu języka w kontekście kształtowania rzeczywistości społecznej (m.in. o feminatywach czy okolicznikach miejsca stosowanych do nazw państw), a także coraz większego nacisku na różnorodność i inkluzywność na uczelniach, zdecydowaliśmy się powrócić do tej sprawy. Nadal jednak nie dysponowaliśmy jednoznaczną nazwą alternatywną, która spełniałaby następujące warunki brzegowe:

1. byłaby inkluzywna – a zatem odpowiadałaby każdej grupie pracowników NNA,
2. nie definiowałaby grupy NNA przez negację, a ponadto
3. byłaby stosunkowo prosta do wprowadzenia.

Z tego powodu zdecydowaliśmy się na pracochłonny kilkuetapowy proces wypracowywania i uzgadniania określenia alternatywnego dla „niebędących nauczycielami akademickimi”.

Jednak książka ta nie jest wyłącznie opowieścią o tym, jak pewna grupa pracowników uczelni porwała się na zmianę treści ustawy; nawet jeżeli taki cel sam w sobie nadaje jej pewną konwencję, a niektórzy czytelnicy być może już teraz z niecierpliwością czekają na to, która nazwa wygra. Tak naprawdę jest to książka o często niedostrzeganej, niewidocznej grupie pracowników uczelni – ich rolach, statusie, marzeniach i dążeniach, a także o tym, w jaki sposób sami postrzegają swoje miejsce na uczelni. Jest to zatem wgląd w uczelnie, ale nie tyle od strony fasady, co od kuchni.

Struktura niniejszej monografii ma charakter chronologiczny – ilustruje dwa następujące po sobie etapy procesu badawczego (rozdział 2. – wyniki zogniskowanych wywiadów grupowych – oraz rozdział 3. – wyniki konsultacji środowiskowych) spięte klamrą teoretyczną wprowadzającą w problematykę roli i pozycji pracowników administracyjnych na uczelniach (rozdział 1.). Przedstawia ona zatem pewien proces, który jeszcze się nie zakończył, a zarazem przedstawia złożony problem relacji między dwiema głównymi grupami pracowników uczelni.

Zdecydowałam się na pozostawienie struktury i zdecydowanej większości treści obu rozdziałów zawierających wyniki badań empirycznych, aby oddać chronologię ich powstawania, a także zakres prac i zaangażowania różnych osób i podmiotów w ich powstanie. Również z tego powodu oba rozdziały empiryczne i początek niniejszego Wprowadzenia pisane są w pierwszej osobie liczby mnogiej, a pozostałe części – w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Ze strony Forum Administracji Akademickiej byłam koordynatorką i inicjatorką podjętych działań na rzecz zmiany określenia „niebędących nauczycielami akademickimi”, jak również jestem autorką treści zawartych w niniejszej publikacji. Koncepcję scenariusza zogniskowanych wywiadów grupowych wykorzystanych w rozdziale 2. opracowałam z badaczami i praktykami z Uniwersytetu SWPS – dr. hab. Piotrem Majewskim, dr. hab. Mirosławem Filiciakiem, prof. SWPS, i dr hab. Agnieszką Pantuchowicz, prof. SWPS – oraz Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie – dr. Marcinem Dąbrowskim; wywiady zaś przeprowadził dr hab. Piotr Majewski. Kwestionariusz ankiety w rozdziale 3. konsultowałam z członkiniami FAA – mgr Marią Cywińską i mgr Wiolettą Braun.

22

KWI

Baza wiedzy Forum

22.04.2024

Będący - I co dalej?

Niecałe dwa tygodnie temu zakończyliśmy konsultacje środowiskowe dotyczące (...)

Niniejsza monografia jest efektem wielu dyskusji, które prowadziliśmy przede wszystkim w gronie członków Forum Administracji Akademickiej, a także prowadzonych badań w zakresie pozycji i roli pracowników administracji na uczelniach. Podziękowania osobom zaangażowanym w poszczególne części empiryczne zawierają się w ich wprowadzeniach. Tu chciałabym podziękować osobom, z którymi wspierałyśmy się w tej misji na księżyc, dyskutując (a czasami po prostu zwyczajnie przegadując) długie godziny w parach i w różnych gronach, a niekiedy przekuwając te myśli na artykuły naukowe i branżowe. Są to Maria Cywińska, Lidia Tomaszewska i Ewa Wiśniewska. Przed publikacją książkę tę czytały Katarzyna Markiewicz-Śliwa, Lidia Tomaszewska i Ewa Wiśniewska. Naprowadziły mnie na kilka ciekawych tropów, czasami ze mną polemizując, ale jednak w dość dużej części się ze mną zgadzały. Wielkie Wam dzięki za uważną lekturę.

Niech nam się wszystkim darzy na uczelniach!

Spis treści

Wprowadzenie 

1. Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi
   
   • Historia terminu
   • „Niebędący nauczycielami akademickimi” w statutach uczelni
   • Niebędący a Będący
2. Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi w opinii interesariuszy uczelni
   
   • Metodologia
   • Rola NNA na uczelniach
   • Relacje z nauczycielami akademickimi
   • Postulaty zmian
   • Propozycje alternatywnej nazwy dla NNA
   • Podsumowanie
3. Konsultacje środowiskowe określenia „pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi”
   • Metodologia
   • Charakterystyka próby
   • Preferencje alternatywnej nazwy dla NNA
   • Wybór preferowanej nazwy a miejsce zatrudnienia
   • Wybór preferowanej nazwy a rodzaj zatrudnienia
   • Szczegółowe preferencje określenia pracowników NNA według grup zawodowych
   • Wnioski i rekomendacje

Co dalej? 
Aneks. Lista kodów z przykładami 
O Autorce 
Bibliografia 
Spis rysunków 
Spis tabel

K. Górak-Sosnowska, Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi. Wokół pojęcia i jego konsekwencji. SGH: Warszawa 2024, 118 s.